Bandhkam Kamgar Yojana: बांधकाम कामगार म्हणजे आपल्या शहरांचा, रस्त्यांचा आणि घरांचा खऱ्या अर्थाने पाया घालणारे हात. यांच्या कष्टातूनच उभा राहतो एक प्रगत भारत. परंतु अनेक वेळा हे कामगार आर्थिक, सामाजिक आणि वैयक्तिक अडचणींनी त्रस्त असतात. त्यांच्या कल्याणासाठी केंद्र आणि राज्य शासन अनेक योजना राबवत असतात. महाराष्ट्रात यासाठी एक विशेष मंडळ कार्यरत आहे – महाराष्ट्र इमारत व इतर बांधकाम कामगार कल्याणकारी मंडळ (MBOCWWB).
खालील लेखात आपण पाहणार आहोत की band kamgar yojana 2025 अंतर्गत कामगारांना कोणकोणते फायदे मिळतात, आणि नोंदणी कशी करायची कोणती कागदपत्रे लागतात, ही योजना कोणासाठी आहे आणि या योजनेचा उपयोग कसा करता येईल
Bandhkam Kamgar Yojana बांधकाम कामगार कोण असतो?
सर्वप्रथम हे समजून घेणं गरजेचं आहे की “बांधकाम कामगार” ही व्याख्या काय आहे.
बांधकाम कामगार म्हणजे असे लोक जे इमारती, रस्ते, पूल, कालवे, बंधारे, जलसंधारण प्रकल्प, टॉवर्स, रेल्वे स्टेशन इत्यादी बांधकाम कामात काम करतात. यामध्ये खालील प्रकारच्या कामगारांचा समावेश होतो:
- मजूर (Laborers)
- सुतार (Carpenters)
- प्लंबर
- लोहार (Blacksmiths)
- Raj-mistri
- इलेक्ट्रिशियन
- पेंटर्स
- वेल्डर्स
- मशीन ऑपरेटर
- डंपर ड्रायव्हर
- आणि इतर कुशल-अकुशल कामगार
🔷 नोंदणी का गरजेची आहे?
जर एखाद्या बांधकाम कामगाराने महाराष्ट्र बांधकाम कामगार मंडळात नोंदणी केली असेल, तरच त्याला योजनांचा लाभ मिळू शकतो. ही नोंदणी दर तीन वर्षांनी अपडेट करणं गरजेचं असतं.
✅ नोंदणीसाठी पात्रता:
- वय: किमान 18 वर्षे आणि कमाल 60 वर्षे
- किमान 90 दिवस बांधकाम क्षेत्रात कामाचा अनुभव
- महाराष्ट्रातील रहिवासी असावा
🔷 नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रं:
- आधार कार्ड
- बँक पासबुक
- रेशन कार्ड
- रहिवासी पुरावा (Residence Proof)
- काम केल्याचं सर्टिफिकेट (90 दिवसांचं)
- दोन पासपोर्ट साईज फोटो
- मोबाईल नंबर
🔷 नोंदणी कशी करावी?
नोंदणी दोन प्रकारे करता येते:
- Online Registration:
👉 पोर्टल: https://mahabocw.in
👉 Online Application Submit करावा
👉 Documents Upload करावे
👉 Verification Process पूर्ण केल्यावर कामगार Registration ID मिळते
- Offline Registration:
👉 जवळच्या कामगार कार्यालयात जाऊन फॉर्म भरावा
👉 कागदपत्रं सोबत द्यावीत
👉 कर्मचारी तुम्हाला सहाय्य करेल
🔷 बांधकाम कामगारांना मिळणाऱ्या योजना (Bandhkam Kamgar Yojana 2025)
महाराष्ट्र शासनाने 26 पेक्षा जास्त योजना बांधकाम कामगारांसाठी जाहीर केल्या आहेत. खाली त्या योजनांची सविस्तर माहिती दिली आहे.
🟢 1. आर्थिक लाभ
✅ निवृत्ती वेतन योजना
- वय 60 वर्ष पूर्ण झाल्यावर कामगारांना मासिक निवृत्ती वेतन दिलं जातं.
- 2025 मध्ये हे वेतन ₹12,000 प्रतिमाह निश्चित करण्यात आलं आहे.
- यासाठी कमीत कमी 3 वर्षे नोंदणी आवश्यक आहे.
✅ आर्थिक अनुदान
- काही विशेष प्रसंगी एकरकमी आर्थिक मदत दिली जाते.
- उदा. कोविड काळात ₹1,500 अनुदान देण्यात आलं.
✅ दिवाळी बोनस
- सरकारकडून सणासुदीच्या काळात बोनस जाहीर केला जातो.
- 2023 मध्ये ₹5,000 बोनस दिला होता.
- 2025 मध्ये अद्याप घोषणा झालेली नाही.
🟢 2. शैक्षणिक लाभ
✅ शिष्यवृत्ती योजना
- कामगारांच्या मुलांना शैक्षणिक अनुदान दिलं जातं.
- 1 ते 7 वी – ₹2,500
- 8 ते 10 वी – ₹5,000
- 11 ते 12 वी – ₹7,000
- व्यावसायिक अभ्यासक्रम – ₹15,000 ते ₹25,000
✅ शिक्षण साहित्य
- वह्या, पुस्तके, गणवेश यासाठी अनुदान दिलं जातं.
🟢 3. विवाह सहाय्य
✅ कन्यादान योजना
- कामगारांच्या मुलीच्या लग्नासाठी ₹30,000 ते ₹51,000 पर्यंत सहाय्य.
✅ विवाह अनुदान
- कामगार स्वतःचं लग्न करत असल्यासही हे सहाय्य लागू.
🟢 4. गृहपयोगी वस्तू योजना
- कामगार कुटुंबासाठी थेट वस्तूंचा सेट (Tiffin Box, Plate Set, Kettle, इ.) दिला जातो.
- 2024 मध्ये 5 लाख लाभार्थ्यांना वाटप.
- 2025 मध्ये योजना तात्पुरती स्थगित.
🟢 5. आरोग्य आणि सुरक्षा योजना
✅ अपघात विमा
- अपघाती मृत्यू – ₹5 लाख
- अपघातामुळे अपंगत्व – ₹2 ते ₹3 लाख
✅ आरोग्य सहाय्य
- कर्करोग, हार्ट प्रॉब्लेमसारख्या गंभीर आजारांवर उपचारासाठी ₹50,000 ते ₹2 लाख.
✅ सुरक्षा किट
- हेल्मेट, ग्लोव्हज, गमबूट, सेफ्टी बेल्ट मोफत दिले जातात.
🟢 6. घरकुल योजना
- बांधकाम कामगारांसाठी खास गृहबांधणी योजना
- ₹5 ते ₹6 लाख पर्यंत घर बांधण्यासाठी अनुदान
- ग्रामीण भागात जास्त लाभ
🟢 7. प्रसूती आणि अंत्यसंस्कार सहाय्य
✅ प्रसूती सहाय्य
- महिला कामगारांना 15,000 ते 21,000 रुपये अनुदान
✅ अंत्यसंस्कार सहाय्य
- मृत कामगाराच्या कुटुंबाला ₹10,000 अंत्यसंस्कारासाठी
🔷 लाभ मिळवण्याची प्रक्रिया
- नोंदणी आवश्यक
- Online / Offline Application भरावा
- आवश्यक कागदपत्रं जोडावी
- पोर्टलवर Status चेक करता येतो
- मंजुरीनंतर थेट बँक खात्यावर पैसे जमा होतात
🔷 या योजनांचा प्रभाव
- लाखो कामगारांनी या योजनांमुळे आर्थिक स्थैर्य मिळवलं आहे
- मुलांना शिक्षणाच्या संधी उपलब्ध झाल्या आहेत
- गृहप्राप्ती, आरोग्य सुविधा मिळवणं शक्य झालं आहे
- महिलांना प्रसूती काळात सुरक्षितता मिळते
- अपघातग्रस्त कुटुंबांना सहकार्य मिळते
🔷 समोर असलेली आव्हानं
- जागरूकतेचा अभाव – खेड्यापाड्यातील कामगारांपर्यंत योजना पोहचत नाहीत
- प्रशासनिक अडचणी – अर्जांची पडताळणी, संथ प्रक्रिया
- योजना बंद होणं – काही योजना स्थगित होतात, यामुळे नाराजी वाढते
- डिजिटल अडचणी – अनेक कामगारांना Online Process अवघड वाटते
🔷 निष्कर्ष
Bandhkam Kamgar Yojana ह्या योजना म्हणजे बांधकाम कामगारांच्या जीवनात आर्थिक स्थैर्य, आरोग्य सुरक्षा आणि सामाजिक सन्मान देणाऱ्या योजना आहेत. आजपर्यंत हजारो कामगारांनी याचा लाभ घेतला आहे. परंतु अजूनही अनेक कामगार या योजनांपासून वंचित आहेत. यासाठी शासनाने प्रचार-प्रसार वाढवणं, Digital Literacy Training देणं, आणि Fast Track Approvals सुरू करणं गरजेचं आहे.
जर आपण बांधकाम क्षेत्रात काम करत असाल किंवा तुमचं कोणी नातलग असेल, तर जरूर या योजनांचा लाभ घ्या.